Emmo de Bie Inspiratie 31 dec 2022, 14:00

Leestijd: 4 minuten

Oliebollen wereldwijd – van Berliner Bol tot Gulab Jamun

“3, 2, 1, gelukkig nieuwjaar!” Grote kans dat ook jij zo, met stapels oliebollen en een fles champagne het nieuwe jaar inluidt. Maar waar komt die oliebollentraditie eigenlijk vandaan? En bestaan er ook nog andere oliebol-achtige creaties, elders ter wereld? Culy zoekt het uit.

Een eeuwenoude traditie

De geschiedenis van de oliebol in Nederland gaat terug tot de middeleeuwen. Volgens sommige bronnen zijn ze door Spaanse en Portugese Joden naar Nederland gebracht. Die bakten ronde koeken, gevuld met gedroogde zuidvruchten, in olie. Dan is de stap naar een oer-Hollandse oliebol niet zo groot. Deze stond vroeger trouwens bekend als “oliekoeck”.

Het oudste bewaarde recept voor deze “oliekoeck” komt uit De Verstandige Kok uit 1667. Dit was een gefrituurde, platte koek, gevuld met vruchten en kruiden. Dus best anders dan onze klassieke oliebol. De eerste afbeelding van een oliebol staat op een schilderij van Albert Cuyp uit 1652. Wil je zelf eens oliekoecken maken? Het recept vind je onderaan dit artikel.

Net over de grens

Net over de oostgrens maakt de oliebol plaats voor de welbekende Berliner Bol. Ook wel het broertje van de oliebol. De Berliner Bol bevat geen krenten, maar is wel gevuld met jam/confituur of banketbakkersroom. Waar oliebollen een typische oud en nieuw lekkernij zijn, kan je in Duitsland het hele jaar door Berliner Bollen halen.

En als je je een keer op een Vlaamse kermis bevindt, is de kans groot dat je een kraam met “smoutebollen” ziet. Deze oliebol-lookalikes werden van origine in reuzel (“smout”) gefrituurd, vandaar de naam. Smoutebollen bevatten meestal geen krenten, maar worden wel rijkelijk bestrooid met poedersuiker. Net als Berliner Bollen zijn ook smoutebollen niet oud en nieuw-gebonden.

Andere Europese oliebollen

In Oost-Europa komen we de pączki tegen. Dit zijn, net als Berliner bollen, gefrituurde deegballen die zijn gevuld met jam of een andere zoete vulling. Om de bollen wat minder vet te maken wordt een beetje alcohol aan het beslag toegevoegd. Pączki worden vooral gegeten op Vette Donderdag om alle restjes op te maken voor de vastenperiode met Pasen.

In Spanje kan je rond de kerstdagen de buñuelo tegenkomen. Het beslag bevat vaak honing en anijszaad, wat de Noord-Afrikaanse roots van deze snack verraadt. In Latijns-Amerika zijn verschillende zoete en hartige varianten van de buñuelo te vinden. Zo worden ze bijvoorbeeld in Mexico afgetopt met siroop of ongefilterde rietsuiker (oerzoet).

De laatste Europese oliebol-achtige komt uit Italië, de bomboloni. Deze deegballen lijken het meest op Amerikaanse donuts en bevatten meerdere zoete vullingen. Je kan er eigenlijk alles in doen, zolang het maar lekker is. Wij bedachten al eerder een recept voor bomboloni met pistache en witte chocoladevulling. Eens een keer wat anders met oud en nieuw!

Amerikaanse oliebollen

Dat de VS veel verschillende varianten van gefrituurd deeg heeft ligt voor de hand. Van de bekende (Dunkin’) donuts, cronuts en andere varianten tot aan de befaamde New Orleans beignets. Om nog maar te zwijgen over de over-the-top Supreme.

Maar wist je dat men vroeger in de VS ook de echte Nederlandse oliebol at? Van generatie op generatie werd het recept van de oliekoecken (olicooks) doorgegeven door Nederlandse kolonisten.

View this post on Instagram

A post shared by Sam Schnur (@thenaughtyfork)

Andere oliebollen

In India wordt vaak bij feestdagen gulab jamun geserveerd. Dit nationale dessert bestaat uit (daar heb je ze weer) gefrituurde deegballetjes, op basis van gecondenseerde melk of melkpoeder. Zodra de balletjes uit de frituur komen worden ze besprenkeld met een kruidige siroop, vaak met rozenwater.

Als laatste oliebol-achtige is de West-Afrikaanse puff-puff aan de beurt. Dit zijn een soort kleinere oliebollen zonder krenten, wat vaak als streetfood wordt verkocht. Het recept lijkt erg op een oliebollenbeslag, maar dan zonder eieren. Puff-puffs kunnen de hele dag gegeten worden, van hartig ontbijt tot late zoete snack.

Recept: Oliekoeck uit 1667

Neemt tot 2 pont Tarwe-meel / 2 pondt lange Rosijnen / als die schoon gewassen zijn / laetse in lauw water wat staen zwellen : een kop van de beste Appelen / schilt die en snijtse in heel kleyne stucken / de klockhuysen wel uyt gedaen / een vierendeel of anderhalf gepelde Amandelen / een loodt (14 gram) Caneel / een vierendeel loots witte Gember / een weynigh Nagelen dit wel onder een gestoten : een half kommeken gesmolten Boter / een groote lepel gist / en niet wel een pintjen (0,6 liter) lauwe Soetemelck / want het moet heel dick beslagen zijn dat het beslagh noch tay om de Lepel blijft / en dan alle het andere daer in geroert en soo laten opgaen /

neemt daer toe een mengelen (1,2 liter) van de beste Raep-olie / doet daer in een korst broot een halve Appel / zetter op het vier en laet het uyt branden / keert het broot en Appel altemet om / tot het zwart en hart wort / gieter dan een schootien schoon water in / en laet het dan in de lucht kout worden / en daer naer weder op ‘t vier geset / als ghy die wilt gebruycken.