Auke Sprangers Inspiratie 24 dec 2021, 12:00

Leestijd: 2 minuten

De kerststol: waar komt deze eigenlijk vandaan? Een lesje geschiedenis

Het stralende middelpunt van elk kerstontbijt (of lunch, of brunch): de kerststol. Een luxe krentenbrood gevuld met amandelspijs en afgetopt met een zijdezacht laagje poedersuiker. Dat ‘ie net zo lekker als onmisbaar is, dat is zeker. Maar waar komt ‘ie nou eigenlijk vandaan? De geschiedenis van de kerststol in vogelvlucht.

De oorsprong

Over oorsprong valt te twisten, dat blijkt. Alleen al met betrekking tot de de naam. Deze zou logischerwijs zijn afgeleid van het Duitse woord Stolle (broodje). Er zijn ook theorieën dat stol een oud woord is voor ‘stut’. Bij het bakken van het krentenbrood werd soms een bakvorm gebruikt, die het brood in de oven ‘stut’.

Toestemming voor boter

Alhoewel Friese kerstbroden al eeuwen bestaan en de Friezen daarom graag de kerststol claimen, zijn het toch echt de Germanen die ‘m hebben geïntroduceerd. In het begin van die eeuw werden Stollen enkel gemaakt van bloem, water en gist en gegeten in de Adventstijd, de vier weken durende vastentijd voor Kerstmis. Luxe ingrediënten als boter waren in die tijd verboden, waardoor het brood nogal smakeloos was.

Het heeft even geduurd, maar met veel moeite kregen bakkers uit Dresden na enkele decennia pas toestemming (naar het schijnt van de Paus) om alsnog de ‘luxe’ ingrediënten toe te voegen.

De Weihnachtsstollen of Christstollen waren geboren en te koop op markten, waardoor het brood voor een groter publiek te verkrijgen was. Hoe het brood in Nederland verzeild is geraakt, kent meerdere theorieën. Hoe dan ook, het duurde sowieso even, want dit gebeurde pas in de 17e of 18e eeuw.

De vorm

Het verhaal van de geschiedenis van de kerststol wordt helemaal interessant bij de vorm. De kenmerkende rolvorm zou op een vrouwelijk geslachtsdeel lijken omdat het brood diende als een vruchtbaarheidsoffer. Om de Germaanse Goden gunstig gezind te zijn voor vruchtbaar land en vee in het voorjaar, werden rijkelijk gevulde broden gemaakt en geofferd in de hoop op een goede oogst.

Het recept voor kerststol

Godzijdank bestaat de stol niet enkel meer uit bloem, water en gist. Want rozijnen, poedersuiker en amandelspijs zijn toch echt de sleutel tot een succesvolle kerststol. Ooit al eens zelf gemaakt? Dat is namelijk onovertroffen lekker.

> Ga naar het recept: een homemade kerststol bakken

Geen tijd maar wel kerststol-zin? We zijn zo aardig geweest om de 5 lekkerste kerststollen van de supermarkten voor je te testen. Overigens is de term ‘feeststol’ geïntroduceerd om commerciële redenen, dan mag ‘ie namelijk ook tussen de feestdagen door in de schappen blijven liggen. En wist je dat er op een paasstol (zelfde recept) officieel geen poedersuiker hoort?

Tot slot, bekijk deze video van Janny en Robèrt om écht in de echte kerststolsferen te komen: