Nancy van Batenburg Inspiratie 25 jan 2017, 12:00

Leestijd: 3 minuten

De geschiedenis van de stroopwafel: Culy vertelt

De goede oude stroopwafel is een onweerstaanbaar lekker koekje. Maar waar komt deze lekkere wafel eigenlijk vandaan? In het boek De wereld van de stroopwafel vind je niet alleen de lekkerste recepten voor stroopwafels, maar ook een stukje stroopwafelgeschiedenis. Wij mogen het met je delen.

“Sinds wanneer bestaat de heerlijke plakkerige wafel met het kenmerkende ruitjespatroon eigenlijk? De exacte leeftijd van de enige echte stroopwafel uit Gouda is onzeker. 1810 wordt genoemd en ook het jaar 1837 kom je regelmatig tegen. En zijn voorouders zijn nog veel en veel ouder. Waarschijnlijk bakten ze in de brons- of ijzertijd al platte koeken tussen twee ijzers.”

7e tot 12e eeuw: Vikingen

Aan het wafelijzer kun je zien wanneer het is gebruikt. In graven van Vikingvrouwen in Zweden zijn al ronde wafelijzers gevonden. En ook in Noorwegen zijn tientallen wafelijzers gevonden, het oudste uit de 7e eeuw.

13e eeuw: Houd je waffel!

In de 13e eeuw was er in Nederland al sprake van een wafelbakkersgilde; een gilde had alleen maar mannelijke leden. En toch was het bakken van wafels meestal een klus voor de vrouwen. Een wafelijzer mocht niet ontbreken in de uitzet.

Je hield het ijzer boven een open vuur om het deeg of beslag te garen. Ondertussen werd wat afgekletst en werd de wafel wel eens vergeten. Vandaar het gezegde ‘Houd je waffel dicht!’.

16e eeuw: Koninklijk

In veel delen van West-Europa begon het nieuwe jaar toen nog met Pasen. Ter gelegenheid daarvan werden platte koeken gebakken in een mooi versierd ijzer. We zien de wafelijzers onder meer op schilderijen van Hieronymus Bosch en Pieter Bruegel de Oude.

Ook Anna van Buren, de vrouw van Willem van Oranje, schafte een wafelijzer aan voor haar uitzet. Aan de ene kant van het ijzer zag je de aanbidding door de Drie Koningen, aan de andere het wapen van de Van Buren’s.

17e eeuw: Feestje bouwen

Museum Boymans van Beuningen schijnt een schilderij te hebben van Cornelis Dusart (1660 – 1704) met daarop carnavalsvierders die een wafelijzer met zich meedragen. De bakkers reisden rond en boden hun waar aan. In die tijd (en ook al daarvoor) werden ook “ijzerkoeken” aan de kinderen uitgedeeld, als zij langs de deur Nieuwjaarsliedjes kwamen zingen.

19e eeuw: Gouden eeuw voor de Goudse stroopwafel

De precieze datum van het ontstaan van de Goudse stroopwafel is onduidelijk. Misschien was het wel in 1837 toen de eerste stroopfabriek in Gouda kwam. Bakkerij Kamphuisen zegt dat hun wafels al sinds 1810 worden gebakken.

Maar hoe kan dat als in 1853 pas de eerste particuliere gasfabriek in Gouda verrees, en het daarna nog een paar jaar duurde voordat huizen en bedrijfspanden werden aangesloten op het gasnet?

En dan is er nog het oudste teruggevonden recept uit 1854, van Dirk van Vreumingen (1789-1870), koekenbakker aan de Kleiweg in Gouda. Ach, maakt het eigenlijk uit?

20e eeuw: Niet weg te denken

Eind 19e, begin 20e eeuw waren er tientallen stroopwafelbakkerijen in Gouda. Of het er nou meer dan dertig waren of zelfs honderd, daar zijn de meningen over verdeeld. Vanaf de jaren ’20 en ’30 ontstonden er fabrieken die stroopwafels bakten en werden de wafels niet alleen bij de bakker, maar ook bij de kruidenierswinkels verkocht. En later in de supermarkt, in Gouda, in Nederland, wereldwijd!

21e eeuw: Helemaal van nu

Stroopwafels zijn overal, en voor iedereen bereikbaar. Warm en uit het vuistje vind je ze bijna alleen op de markt, zoals in de 17e eeuw tijdens het carnaval. Maar de stroopwafel lijkt aan een opmars toe. Verspreid door het land ontstaan er ambachtelijke initiatieven voor verse wafels. Patissiers, chefs en liefhebbers gaan culinair experimenteren… En ze bakten nog lang en gelukkig.

De wereld van de stroopwafel is nu te koop voor €17,95. Fotografie: Neeltje Kleijn